Ulga na złe długi, a dłużnik w trakcie restrukturyzacji, upadłości lub likwidacji
Czym jest ulga za złe długi?
Ulga na złe długi to stanowi pewnego rodzaju ocalenie dla podatników na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług (dalej zwanej jako VAT), którzy nie uzyskali swoich należności od kontrahentów w określonym przez ustawie terminie – 90 dni, licząc od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze lub umowie. Zatem, ulga na złe długi pozwala wierzycielowi na odzyskanie kwoty podatku należnego od dokonanej czynności objętej podatkiem od towaru i usług, za którą nie otrzymał zapłaty. Nabywca jest zaś zobowiązany do korekty odliczonej kwoty VAT wynikającej z niezapłaconej w określonym terminie faktury. Skorzystanie z ulgi za złe długi wywołuje skutki zarówno u wierzyciela, jak i dłużnika.
Przepisy krajowe, a ulga za złe długi w przypadku, gdy dłużnik jest w trakcie restrukturyzacji, upadłości lub likwidacji.
Ulga za złe długi została opisana w art. 89a ust. 1 ustawy o VAT, w którym wskazuje się, że skorzystanie ze zmniejszenia kwoty podatku należnego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju jest możliwe w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Żeby skorzystać jednak z tego zwolnienia, musi minąć 90 dni od terminu zapłaty, określonego na fakturze lub umowie. Korekta podatku może wystąpić na całości wierzytelności, jak również na części przypadającej kwoty wierzytelności, która nie została uregulowana, a nieściągalność została uprawdopodobniona.
Ustawa określa warunki, które należy spełnić, aby można było skorzystać skutecznie ze wspomnianej ulgi. Zgodnie z art. 89a ust. 2 ustawy o VAT z ulgi na złe długi można skorzystać w przypadku, gdy:
- dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonane na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- w dniu poprzedzającym dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której zawarta będzie korekta z tytułu ulgi na złe długi zarówno wierzyciel, jak i dłużnik są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, natomiast dłużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność, nie upłynęło więcej niż 2 lata podatkowe, licząc od końca roku, w którym faktura ta została wystawiona;
Powyższe oznacza dla przedsiębiorców, którzy nie otrzymali od nierzetelnego kontrahenta zapłaty, że ulga na złe długi dokonywana jest u nich bez udziału drugiej strony transakcji, w zachowanym terminie 90 dni od wskazanego upływu terminu zapłaty. Nie istnieje obowiązek informowania swojego dłużnika o fakcie skorzystania z tej ulgi.
I tak, z powyższego wynika, że krajowe przepisy regulujące podatek od towarów i usług (VAT) nie zezwalają na skorygowanie przez przedsiębiorcę podatku należnego w ramach ulgi na złe długi, gdy jego dłużnik jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w likwidacji. Jednak należy wyjaśnić, że z uwagi na to, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, to podlega pod jej prawo. I tak, pomimo, że krajowe przepisy nie umożliwiają skorzystania z ulgi za złe długi w przypadku gdy nierzetelny kontrahent znajduje się w restrukturyzacji, upadłości czy likwidacji, to możliwość takiej należy szukać w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz w przepisach, Unijnych które w tym przypadku należy stosować wprost. Co mówi nam prawo unijne w zakresie ulgi za złe długi? O tym w dalszej części niniejszego opracowania.
Wyjaśniając dalej konsekwencje skorzystania z ulgi, warto wspomnieć również o tym, że gdy wierzyciel zdecyduje się skorzystać z ulgi za złe długi to jego zadaniem, pozostaje poinformowanie o tym fakcie właściwego urzędu skarbowego. Informacje o zastosowaniu ulgi należy wykazać w pliku JPK_V7. Dzięki wypełnieniu takiej informacji organ skarbowy będzie mógł łatwo sprawdzić, czy dłużnik skorygował swój podatek VAT.
Istotnym zdaje się również to, że ustawodawca w pewien sposób uprościł znany w prawie podatkowym formalizm i poprzez doprecyzowanie art. 89a ust. 1 ustawy o VAT podatnik w deklaracji podatkowej dokonuje korekty zarówno podatku VAT należnego, jak i zmniejszenia podstawy opodatkowania.
Prawo Unijne w zakresie skorzystania z ulgi za złe długi co do dłużnika w restrukturyzacji, upadłości lub likwidacji.
Tak jak już wspomniano wcześniej, przepisy krajowe na chwilę sporządzenia niniejszego artykułu nie dają możliwości skorzystania z ulgi za złe długi w przypadku kiedy dłużnik jest w restrukturyzacji, upadłości czy likwidacji. Wyjście jednak z tej sytuacji daje podatnikowi wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tzw. TSUE) z dnia 15 października 2015 r. w sprawie C-335/19, gdzie ulga na złe długi została rozszerzona właśnie m.in. o długi dłużnika pozostającego w restrukturyzacji, upadłości lub likwidacji. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że prawo polskie stawia podatnikom zbyt surowe warunki do skorzystania z ulgi.
Zgodnie ze stanem faktycznym przytoczonym w ww. wyroku TSUE, podatnik wystawił na rzecz jednego ze swoich kontrahentów fakturę zawierającą VAT z tytułu świadczonych usług opodatkowanych na terytorium Polski. W chwili wykonania świadczenia usług kontrahent był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego ani w trakcie likwidacji. Jednakże rzeczony kontrahent został postawiony w stan likwidacji w okresie 150 dni (warunek wynikający z art. VAT, gdzie po zmianie przepisów teraz jest to 90 dni) od upływu terminu zapłaty, pozostając jednocześnie zarejestrowanym jako podatnik VAT. Z uwagi na to, że faktura VAT nie została uregulowana ani zbyta w jakiejkolwiek formie, przed upływem dwuletniego okresu następującego po dacie wystawienia rzeczonej faktury, podatnik zwrócił się do Ministra Finansów z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w celu ustalenia, czy pomimo postawienia jej kontrahenta w stan likwidacji po wykonaniu danego świadczenia usług mógł skorzystać, z uwagi na fakt spełnienia pozostałych przesłanek określonych w art. 89a ustawy o VAT, z obniżenia podstawy opodatkowania VAT z uwagi na niewywiązanie się z płatności wierzytelności wynikającej z tej samej faktury, czyli skorzystania właśnie z ulgi za złe długi.
Minister Finansów w interpretacji podatkowej z dnia 12 stycznia 2015 r. odpowiedział przecząco na pytanie podatnika. Minister powołał się na art. 90 dyrektywy 2006/112 wskazując, że przyznaje podatnikom prawo do skorzystania z ulgi za złe długi jedynie na warunkach określonych przez każde państwo członkowskie, które Rzeczpospolita Polska ustanowiła w art. 89a ustawy o VAT. W ocenie Ministra Finansów, skoro jedna z przesłanek przewidzianych w tym artykule nie jest spełniona, podatnik nie jest uprawniony do powoływania się na prawo do obniżenia, wywodząc je bezpośrednio z prawa Unii.
Niezadowolony z powyższej decyzji podatnik bezskutecznie zakwestionował ww. interpretacje podatkowe przed sadem pierwszej instancji. Nie poddając się, podatnik wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, uznając, że sąd pierwszej instancji błędnie orzekł, iż kwestionowane przepisy ustawy o VAT nie naruszają wymogów wynikających z prawa Unii. NSA na skutek wniesionej skargi postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniami dotyczącymi właśnie możliwości skorzystania z ulgi za złe długi w przypadku, kiedy dłużnik jest w upadłości czy likwidacji.
Dzięki temu, Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie o sygn. akt C-335/19 orzekł, że artykuł 90 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które uzależniają obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem od wartości dodanej (VAT) od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z tego obniżenia dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT
Zatem, jakie konsekwencje niesie dla podatników powyższe orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości? Oznacza to właśnie, że wskazany wyżej warunek jest niezgodny z prawem unijnym, zaś w konsekwencji aż do czasu zmiany podważonych przez Trybunał przepisów, polscy podatnicy w zakresie tego warunku mogą korzystać z ulgi na złe długi w oparciu o przepisy wynikające wprost z dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r.
