Tarcza dla podmiotów w restrukturyzacji

I. UWAGI OGÓLNE

W trakcie wciąż trwającego stanu pandemii COVID-19, ustawodawca przygotował szereg środków pomocowych dla przedsiębiorców. Najbardziej doniosłym z nich są częściowo bezzwrotne pożyczki udzielone w ramach tzw. tarczy finansowej (lub tarczy finansowej PFR). Kwotę pożyczki, która jest bezzwrotna uzależniono od utrzymania przez przedsiębiorcę zatrudnienia na określonym (w programie pomocowym) poziomie w okresie pandemii. Warto jednak zaznaczyć, że pożyczki nie były udzielane podmiotom, wobec których otwarto postępowanie restrukturyzacyjne (lub wobec których została ogłoszona upadłość). Co więcej podmioty, które najpierw otrzymały wspomnianą pożyczkę, a dopiero później zostało wobec nich otwarte postępowanie restrukturyzacyjne zostały zobowiązane do zwrotu całości otrzymanej pożyczki, niezależnie od utrzymania poziomu zatrudnienia. Warto jednak zauważyć, że w lipcu 2020 roku ustawodawca wyszedł naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców będących w restrukturyzacji (i nie tylko) dając im możliwość uzyskania wsparcia finansowego w ramach programu „Polityka Nowej Szansy”, której najbardziej kluczowe instrumenty reguluje ustawa o udzieleniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców z dnia 16.07.2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1298) (dalej jako „Ustawa Pomocowa”).

Wspomniana Ustawa Pomocowa wyróżnia 3 odrębne instrumenty finansowe dla podmiotów w restrukturyzacji tj.:

• Pomoc na ratowanie;
• Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne (jako jedyny instrument jest przewidziany wyłącznie dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców);
• Pomoc na restrukturyzację.

Warto nadmienić, że ustawodawca nie wymaga aby wobec podmiotu wnioskującego o pomoc w ramach Ustawy Pomocowej otwarto sądowo postępowanie restrukturyzacyjne. Przewidział on jednak szereg ogólnych przesłanek, które musi spełnić przedsiębiorca aby uzyskać w/w instrumenty pomocowe jak:

• trudna sytuacji ekonomicznej przedsiębiorcy;
• (1) spełnianie warunków określonych w art. 141 ust. 2 ustawy prawo restrukturyzacyjne (przepis przewiduje, że pomoc publiczna w głównej mierze jest uzależniona od momentu, w którym poziom długów przekracza kapitał przedsiębiorstwa);
  alternatywnie
  (2) spełnienie warunków określonych w art. 11 ustawy prawo upadłościowe (przepis przewiduje „definicję” niewypłacalności dłużnika)
• prawdopodobieństwo, że przyznanie instrumentu finansowego przedsiębiorcy doprowadzi do ograniczenia trudności społecznych (na jakie napotkał przedsiębiorca w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej), lub przezwyciężenia niedoskonałości rynku;

II. POMOC NA RATOWANIE

• Pomoc na ratowanie jest uzależniona od złożenia przez przedsiębiorcę „wniosku o pomoc na ratowania”. Ma ona formę pożyczki udzielonej na okres niezbędny do opracowania planu restrukturyzacji lub likwidacji działalności gospodarczej, jednak nie dłuższy niż 6 miesięcy. Termin ten liczy się od dnia zatwierdzenia przez Komisję Europejską pomocy lub od dnia jej udzielenia.
• Stopa oprocentowania pożyczki wynosi najmniej wysokość stopy bazowej opublikowanej przez Komisję Europejską obowiązującej w dniu udzielania pożyczki (stopa bazowa jest opublikowana na stronie internetowej KE), powiększonej o 4 punkty procentowe.
• Wysokość udzielonej pożyczki jest ograniczona do kwoty niezbędnej na utrzymanie działalności operacyjnej (czyli niezbędnej na prowadzenie podstawowego rodzaju działalności przedsiębiorcy dla gastronomii mogą to być np. koszty prowadzenia restauracji). Oblicza się ją jako różnicę pomiędzy zyskiem przedsiębiorcy brutto za ostatni rok obrotowy, a zmianą stanu kapitału obrotowego (liczonego z kolei jako różnica pomiędzy aktywami obrotowymi, a zobowiązaniami o charakterze krótkoterminowym za ostatni rok obrotowy) pomnożoną o okres, na który ma być udzielona pożyczka, wyrażony w latach (czyli maksymalnie o 0,5 dla tej formy pomocy). Warto nadmienić, że maksymalną wysokość pożyczki będzie obliczał minister właściwy ds. gospodarki lub Agencja Rozwoju Przemysłu.
• Pożyczka może być uzależniona od jej zabezpieczenia przez przedsiębiorcę w formie:
  1. hipoteki;
  2. zastawu lub zastawu rejestrowego;
  3. cesji wierzytelności;
  4. oświadczenia o poddaniu się egzekucji;
  5. weksla własne in blanco.
     – (nie jest to jednak katalog zamknięty)

• Udzielenie pożyczki następuje na podstawie decyzji administracyjnej. Przedsiębiorca niezadowolony z decyzji będzie mógł się od niej odwołać do ministra właściwego ds. gospodarki (o ile decyzja została wydana przez ARP), bądź złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie wniosku (jeżeli decyzję wydał minister właściwy ds. gospodarki) w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. W razie nieuwzględnienia odwołania przedsiębiorcy będzie mu przysługiwała skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
• Przedsiębiorca w terminie 4 miesięcy od dnia udzielenia pożyczki przedkłada do zatwierdzenia ministrowi ds. gospodarki albo ARP:
  1. uproszczony plan restrukturyzacji, jeżeli ubiega się ponadto o tymczasowe wsparcie na restrukturyzację albo;
  2. plan restrukturyzacji, jeżeli ubiega się o pomoc na restrukturyzację albo;
  3. plan likwidacji albo

składa oświadczenie (a raczej zapewnienie) o planowanej spłacie pożyczki, w terminie określonym decyzją, na podstawie, której została udzielona.

III. TYMCZASOWE WSPARCIE RESTRUKTURYZACYJNE

• Pomoc na tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne jest uzależnione od złożenia przez przedsiębiorcą „wniosku o tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne”. Ten instrument jest udzielany w celu umożliwienia przedsiębiorcy wykonywanie działalności gospodarczej przez czas niezbędny do wdrożenia działań restrukturyzacyjnych, mających na celu przywrócenie długookresowej zdolności przedsiębiorcy do konkurowania na rynku. Pomoc ta może być udzielona na okres maksymalnie 18 miesięcy.
• Podobnie jak „Pomoc na ratowanie” tymczasowe wsparcie jest udzielane w formie pożyczki.
• Zagadnienie maksymalnej kwoty pożyczki, jej oprocentowania, zabezpieczenie oraz sposób odwoływania się od decyzji (jej udzielającej bądź nie) jest uregulowany tak jak przy pomocy na ratowanie.
• Wysokość udzielonej pożyczki jest ograniczona do kwoty niezbędnej na kontynuowanie działalności mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcy, na okres nie dłuższy niż 18 miesięcy.
• Przedsiębiorca, któremu udzielono tymczasowego wsparcia jest obowiązany do przedkładania podmiotowi udzielającemu pożyczkę sprawozdań:
  1. kwartalnych, w terminie 45 dni po upływie kwartału korzystania z tymczasowego wsparcia;
  2. końcowego, w terminie 90 dni po upływie okresu, na które udzielone zostało tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne.
• Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne może być udzielone wyłącznie mikro-, małemu lub średniemu przedsiębiorcy (którego to warunku nie przewiduje „pomoc na ratowanie, ani też „pomoc na restrukturyzację”), chociaż jest przewidziany wyjątek dla przedsiębiorstw „państwowych” (które nie są traktowane jako mikro-, małe, średnie przedsiębiorstwa).
• Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne może być udzielone w celu realizacji planu restrukturyzacji sporządzonego w ramach Pomocy na ratowanie.

IV. POMOC NA RESTRUKTURYZACJĘ

• Pomoc na restrukturyzację jest udzielana na podstawie „wniosku o pomoc na restrukturyzację”. Warto wskazać, że wniosek ten jest nieco bardziej sformalizowany od wniosków o pomoc ratowanie czy tymczasową restrukturyzację. Jest to konsekwencją rozszerzonego zakresu instrumentów jakie można przyznać w ramach tej formy pomocy.
• Pomoc na restrukturyzację może być udzielana w formie:
  1. pożyczki;
  2. objęcia akcji lub udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym albo udziału w podwyższeniu kapitału zakładowego przez podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych udziałów lub akcji;
  3. objęcia obligacji;
  4. zmiany terminów spłaty pożyczki wobec podmiotu udzielającego pomocy na restrukturyzację;
  5. konwersji pożyczki, udzielonej jako pomoc na ratowanie lub jako tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne, na udziały lub akcje przedsiębiorcy.
• Pomoc na restrukturyzację może być także udzielona w formie ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej przez:
  1. odroczenie terminu wykonania administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty,
  2. odroczenie terminu wykonania zaległej administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty;
  3. umorzenie administracyjnej kary pieniężnej w całości lub w części,
  4. umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub części

– pod warunkiem przeznaczenia równowartości udzielonej pomocy na realizację planu restrukturyzacji.

• Forma pomocy na restrukturyzację jest uzależniona od indywidualnej sytuacji przedsiębiorcy, a jej wybór jest dokonywany po przeprowadzeniu analizy złożonego przez przedsiębiorcę wniosku o pomoc na restrukturyzację i jego sytuacji finansowej (w szczególności płynności i wypłacalności). Wybiera się pomoc najbardziej adekwatną do problemu, który ma zostać rozwiązany w ramach restrukturyzacji.
• Warto wskazać, że pomoc w formie objęcia akcji lub udziałów jest obwarowana szeregiem warunków szczegółowo opisanych w art. 41 Ustawy.
• Pomoc w postaci udzielenia ulgi od administracyjnej kary pieniężnej przyznawana jest przez organ, który ją nałożył. Jeżeli przedsiębiorca zmierza zabiegać o pomoc w tej formie to wniosek o udzielenie pomocy na restrukturyzację powinien zawierać wzmiankę o zamiarze ubiegania się przez przedsiębiorcę o udzielenie ulgi.
• Podobnie jak w innych instrumentach pomocowych przewidzianych przez Ustawę Pomocową pomoc na restrukturyzację w formie pożyczki może być uzależniona od ustanowienia na rzecz ministra właściwego ds. gospodarki zabezpieczenia jej spłaty. Ponadto sposób odwoływania się od decyzji przyznającej pomoc jest tożsamy jak przy pomocy na ratowanie.
• Znamienne jest, że pomoc na restrukturyzację uzależniona jest od bieżącego wdrażania planu restrukturyzacji, który będzie załączony do wniosku. Plan ten jest sformalizowany i jest zbliżony treścią do planu restrukturyzacji, który powinien przedłożyć podmiot ubiegający się o otwarcie wobec niego np. postępowania sanacyjnego, ale ponadto powinien spełniać jeszcze dodatkowe wymagania. Te wymagania formalne są szczegółowo określone w art. 43 Ustawy, a skupiają się one na zobligowaniu przedsiębiorcy do przedstawienia specyfiki prowadzonej przez niego działalności, trudności jakie napotkał na rynku i planowanym sposobie ich przezwyciężenia. Warto wspomnieć jeszcze o konieczności zawarcia w planie tzw. „wiarygodnego scenariusza alternatywy”, z którego będzie wynikać, że bez udzielenia pomocy na restrukturyzację nie zostanie osiągnięte „zapobiegnięcie trudnościom społecznym” lub niedojdzie do „przezwyciężenia niedoskonałości rynku” przez przedsiębiorcę.
• Ustawodawca przewidział że pomoc na restrukturyzację stanowi wyłącznie uzupełnienie środków służących przedsiębiorcy do restrukturyzacji. Dlatego też przedsiębiorca ubiegający się o nią został zobligowany do partycypacji w kosztach restrukturyzacji. Wysokość kosztów tej partycypacji została uzależniona od tego czy przedsiębiorca spełnia warunki określone w art. 11 ust. 2 Ustawy Pomocowej oraz od jego kategorii (czyli od tego czy jest mikro, małym, średnim lub dużym przedsiębiorcą).
• Przedsiębiorca, któremu udzielono pomoc na restrukturyzację jest obowiązany do sporządzenia i przedkładania ministrowi właściwemu ds. gospodarki albo ARP sprawozdań:
  1. kwartalnych, w terminie 45 dni po upływie kwartału korzystania z pomocy na restrukturyzację;
  2. końcowego, w terminie 120 dni po upływie okresu, na który udzielona pomoc na restrukturyzacji;

Sprawozdania, zawierają dane i informacje o wykorzystaniu pomocy na restrukturyzację, w szczególności o wydatkowaniu środków, które zostały udzielone w ramach pomocy i sposobie wdrażania planu restrukturyzacji.

V. PODSUMOWANIE

Należy pozytywnie oceniać wprowadzenie przez ustawodawcę instrumentów finansowych przewidzianych w ramach Ustawy Pomocowej. Organy władzy centralnej wyszły bowiem naprzeciw oczekiwaniom wielu podmiotów znajdujących się w trudnej sytuacji. Zastrzyk finansowy w postaci pożyczek może się okazać świetnym sposobem zaradzenia największej bolączce postępowań restrukturyzacyjnych tj. zapewnienia bieżącego finansowania przedsiębiorstwa w okresie restrukturyzacji. Istnieje bowiem – z oczywistych powodów – duża niechęć instytucji kredytowych do udzielania pożyczek, kredytów czy gwarancji bankowych podmiotom niewypłacalnym (lub którym grozi niewypłacalność). Dodatkowe wsparcie finansowe może pozwolić na zakończenie często niezbędnych inwestycji, których dokończenie pozwoli przedsiębiorcy utrzymać się na rynku.

Istotne jest, że przedsiębiorcy mogą korzystać z więcej niż jednego instrumentu pomocowego. Z czego najbardziej atrakcyjne wydaje się skorzystanie najpierw z pożyczki na sporządzenie planu restrukturyzacji, a następnie (po opracowaniu planu restrukturyzacji) skorzystanie z pożyczki na restrukturyzację bądź tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne.

Wskazać należy, że instrumenty finansowe przewidziane w ramach Ustawy Pomocowej nie są tak atrakcyjne jak częściowo bezzwrotne pożyczki przewidziane w tarczy finansowej PFR-u. Wynika to z dwóch głównych przyczyn, po pierwsze instrumenty finansowe przewidziane w ramach Ustawy Pomocowej nie są częściowo bezzwrotne, a po drugie ich udzielenie jest obwarowane szeregiem formalności, których nie przewiduje się przy pożyczkach z PFR-u. Najtrudniejszą formalnością dla przedsiębiorcy może okazać się sporządzenie planu restrukturyzacji, którego samodzielne opracowanie może okazać się zbyt trudne (szczególnie dla mikro- i małych przedsiębiorców). W interesie więc każdego przedsiębiorcy planującego skorzystanie z w/w programów pomocowych jest skorzystania z pomocy specjalisty. Co więcej niezwykle atrakcyjne wydaje się połączenie opisanych pożyczek z otwarciem postępowania sanacyjnego, które to instytucje mogłyby łącznie stanowić prawdziwą tarczę dla przedsiębiorcy przed konsekwencjami „po pandemicznego kryzysu”.

Autor publikacji:

Zespół

Kancelarii FKK