Natychmiastowe świadczenia alimentacyjne
Rewolucja w alimentach
W dniu 27 lutego 2019 roku do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Celem projektowanych zmian jest przede wszystkim ochrona praw małoletnich dzieci przed zachowaniami naruszającymi ich dobro.
Z uzasadnienia projektu dowiadujemy się, iż:
„Ocena obowiązujących rozwiązań prowadzi bowiem do konstatacji, że pozycja małoletniego dziecka wymaga wzmocnienia. Dotyczy to zarówno sfery prawa materialnego, jak i formalnego”.
Rządowy projekt wprowadza szereg zmian dot. powierzenia i wykonywania władzy rodzicielskiej, a także skutków jej niewykonywania. Proponuje się nawet wprowadzenie do kodeksu karnego nowego typu przestępstwa związanego właśnie z niewykonywaniem kontaktów. Projekt przewiduje, aby niewykonywanie orzeczeń albo ugód zawartych przed sądem lub mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, zagrożone było karą ograniczenia wolności lub grzywną.
Jednak szczególną uwagę w projektowanej ustawie zwraca propozycja wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji „natychmiastowego świadczenia alimentacyjnego”. Instytucja ta, wzorowana na prawie niemieckim, a konkretnie na niemieckich „tabelach alimentacyjnych” miałaby w istotny sposób uprościć oraz przyspieszyć uzyskanie przez małoletnich należnych środków utrzymania.
Obecna regulacja
Zgodnie z art. 128 k.r.o. obowiązek alimentacyjny polega przede wszystkim na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. W konsekwencji nie ogranicza obowiązku do dostarczania uprawnionemu środków pieniężnych, lecz także środków wychowania pojmowanych w powszechnym tego słowa znaczeniu (sprawowanie opieki, dbanie o zdrowie, rozwój fizyczny i umysłowy, itp.).
Obowiązujące rozwiązanie przewidziane w art. 135 § 1 k.r.o. polegające na ustalaniu przez sąd tzw. możliwości zarobkowych zobowiązanego w kontekście usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, jest narzędziem sprawnie eliminującym twierdzenia o braku pracy i trudnościach w zatrudnieniu. Przepis ten pozwala sądowi na pewną elastyczność, która sprzyja uwzględnieniu wielu czynników mających wpływ na zakres obowiązku alimentacyjnego, leżących czy to po stronie uprawnionego, czy zobowiązanego. Obecne rozwiązanie wiążę się niejednokrotnie z długotrwałym procesem, wymagającym przeprowadzenia postępowania dowodowego, a także cechującego się pewną dozą braku przewidywalności co do wysokości faktycznie zasądzonych alimentów.
Natychmiastowe świadczenia alimentacyjne
W myśl proponowanego art. 133 1 § 1, jeżeli nie wytoczono innego powództwa, dziecku przysługiwać będą natychmiastowe świadczenia alimentacyjne w wysokości:
- 38% kwoty przeliczeniowej względem jednego dziecka,
- 34,5 % kwoty przeliczeniowej na każde z dwojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
- 31% kwoty przeliczeniowej na każde z trojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
- 27,5% kwoty przeliczeniowej na każde z czworga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
- 24% kwoty przeliczeniowej na każde z pięciorga i więcej dzieci pochodzących od tych samych rodziców.
Wysokość projektowanych świadczeń określana byłaby na podstawie algorytmu. Na algorytm ten składają się: minimalne wynagrodzenie, ustalane na następny rok, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z2018 r. poz. 2177) oraz współczynnik dzietności, który oznacza liczę dzieci, które urodziłaby przeciętnie kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego, który ogłasza na swoich stronach internetowych Główny Urząd Statystyczny. W oparciu o te dane ustalana miałaby być kwota przeliczeniowa. W myśl § 2 projektowanego przepisu Kwota przeliczeniowa stanowi dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę na następny rok (dwoje rodziców), podzieloną przez sumę liczby 2 i współczynnika dzietności za rok poprzedni.
Kwota przeliczeniowa w praktyce
Współczynnik dzietności w roku 2017 wynosił 1,45. Kwota minimalnego wynagrodzenia za rok 2019 wynosi 2.250 złotych. Zatem kwota przeliczeniowa w 2018 r. (powstanie projektu ustawy) wynosiła 1304,35 zł. Od tak ustalonej kwoty na podstawie stawki procentowej w zależności od liczby uprawnionych dzieci miałaby być ustalana kwota alimentów natychmiastowych, byłyby to odpowiednio kwoty: 496, 450, 404, 359 i 313 zł na jedno dziecko. Wysokość natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych zaokrągla się do pełnych złotych w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 groszy i więcej podwyższa się do pełnych złotych ( projektowany art. 1331 § 3).
Wysokość alimentów natychmiastowych miałaby być corocznie aktualizowana z urzędu w postępowaniu egzekucyjnym na podstawie obwieszczenia Ministra Sprawiedliwości. Proponowana instytucja natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych nie zawiera zróżnicowania alimentów ze względu na wiek uprawnionego dziecka.
Postępowanie nakazowe alimentacyjne
Do zalet projektowanej koncepcji z pewnością będzie można zaliczyć szybkość uzyskania orzeczenia sądowego w przedmiocie alimentów w postaci alimentacyjnego nakazu zapłaty. W tym celu proponuje się wprowadzenie do kodeksu postępowania cywilnego Działu IX – Postępowanie nakazowe alimentacyjne) i dodanie w nim art. 50540-50550. Wydawany w tych sprawach nakaz stanowić ma specjalną formę procesową dla orzeczeń, których przedmiotem są natychmiastowe świadczenia alimentacyjne. Proponowane rozwiązania w dużej mierze nawiązują do regulacji postępowania nakazowego, z tym że wnoszący pozew nie będzie zobowiązany do wskazywania wartości przedmiotu sporu. Ustalona z urzędu wysokość należnych alimentów będzie zawsze wiadoma, jej wysokość uzależniona będzie wyłącznie od liczby uprawnionych do świadczenia. Orzeczone alimenty przysługiwać będą za okres od wniesienia pozwu.
Celem kolejnego uproszczenia procedury proponuje się, by pozew w sprawie o natychmiastowe alimenty składany był na urzędowym formularzu, a także by ograniczyć ilość dowodów. Dowody, za wyjątkiem odpisu aktu urodzenia dziecka, wystarczy będzie wykazać. Postępowanie nakazowe alimentacyjne cechować ma się przede wszystkim szybkością, pozew w tym postępowaniu będzie rozpoznany najpóźniej w terminie 14 dni od jego wniesienia. Treść nakazu zapłaty będzie dotyczyła natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych jako roszczeń powtarzających się również na przyszłość, ze wskazaniem terminów płatności. Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu alimentacyjnym ma być natychmiast wykonalny, co pozwoli odciążyć sądy w zakresie konieczności rozpatrywania wniosków o zabezpieczenie. Pozwany, przeciwko któremu wydano nakaz zapłaty będzie mógł wnieść zarzuty, wówczas sprawa podlegać będzie rozpoznaniu w zwykłym trybie.
Propozycja wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych, jest odpowiedzią na postulaty tych, których są zainteresowani szybkim uzyskaniem orzeczenia sądowego z pominięciem długiego i żmudnego procesu. Oczywiście nie wyklucza to możliwości dochodzenia tych świadczeń w normalnym trybie. Zaletą natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych jest prostota i przewidywalność co do czasu uzyskania orzeczenia w przedmiocie alimentów oraz ich wysokości. Przebieg procesu legislacyjnego można obserwować na stronie sejmu – druk 3254.
